REVIEW SÁCH: Chiến binh cầu vồng

Chiến binh cầu vồng – Lời hứa của Ikal (hay Andrea Hirata)

Mình đọc dòng cuối cùng của Chiến binh cầu vồng vào lúc gần nửa đêm, khi mũi đã bắt đầu bớt cay và mắt thì vẫn còn hơi đỏ. Tác giả đã chọn trích dẫn một điều trong hiến pháp của Indonesia làm cái kết cho cuốn sách này: “Mọi công dân đều có quyền học hành”. Với mình đây có lẽ là một cách xuất sắc để tóm gọn được toàn bộ câu chuyện về những chiến binh cầu vồng. Đó là hành trình đấu tranh giữ lại ngôi trường thân yêu của hai giáo viên nhiệt huyết cùng đám trẻ hiếu học nghèo rớt mùng tơi tại một hòn đảo thuộc Indonesia.

Mình chưa từng đọc sách của một tác giả Indonesia nào, nhưng có lẽ nhờ nét văn hoá ít nhiều tương đồng, câu chuyện được kể trong Chiến binh cầu vồng dường như không hề xa lạ. Với lối kể chuyện tự nhiên, không màu mè, Andrea Hirata đã dắt mình vượt thời gian, vượt biển lớn, về với thời thơ ấu của ông để đặt chân đến ngôi làng miền biển Belitong. Một nơi giàu có về tài nguyên thiên nhiên (thiếc) nhưng lại đang phải ngày đêm vật lộn với thế lực doanh nghiệp nhà nước độc tài, sự bất công và quan trọng nhất: nghèo đói. Mà khi nghèo đói, người ta chẳng nghĩ được gì hơn ngoài việc kiếm lấy miếng cơm, huống chi là chuyện đi học.

Thế mà cũng có những ông bố bà mẹ quyết định cho con mình đến trường. Đó là bố mẹ của những nhân vật chính – những đứa sau này tự cho mình là chiến binh cầu vồng. Họ muốn cho con cái mình có cơ hội thoát khỏi vòng lặp nghèo khổ đó (Hình ảnh về mấy vị phụ huynh đáng kính này đã khiến mình nghĩ ngay đến bố mẹ mình). Và đám trẻ con nhếch nhác nhưng đứa nào đứa nấy mặt đều mày sáng rỡ, đã dần mê đắm trường lớp rồi sau đó cùng với giáo viên của mình vượt qua mọi khó khăn để tiếp tục được học. Đó có lẽ là sức mạnh của tri thức, mà phần nhiều là nhờ cách truyền đạt của hai giáo viên tuyệt vời là thầy Harfan và cô Mus.

Đây là hai nhân vât đóng vai trò đặc biệt trong câu chuyện. Là hình mẫu của người giáo viên chân chính coi giáo dục là sứ mệnh trọn đời. Họ đã khơi gợi cảm hứng học tập nơi những đứa trẻ nghèo nhờ vào sự chân thành và khả năng đứng lớp đầy lôi cuốn. Mình nghĩ đây mới nên là kỹ năng quan trọng nhất của người làm thầy. Một người thầy thành công là người khiến người khác yêu và trân quý việc học, khiến học sinh trở nên ham học chứ không hẳn cứ phải là người tài giỏi với kiến thức uyên thâm.

Và dĩ nhiên, không thể nào bỏ qua những nhân vật chính, nhóm chiến binh cầu vồng gồm 11 thành viên trong lớp. Mỗi đứa sở hữu một đặc điểm ngoại hình, nét tính cách khác biệt. Dẫu có lúc chành choẹ không ít nhưng luôn yêu thương, bảo vệ lẫn nhau và nhất quyết không bao giờ bỏ lại đứa bạn ngu ngốc của mình khi nó quyết đâm đầu vào vũng lầy.

Mỗi đứa có một tài năng, một ước mơ khác nhau: thằng Lingtang chăm chỉ, vô cùng thông minh, là thiên tài về khoa học khao khát được khám phá tri thức trọn đời, thằng Mahar thì đích thị là một nghệ sỹ từ trong trứng với những rung cảm tuyệt đẹp nhưng lại muốn làm pháp sư, con bé Sahara giỏi địa lý muốn làm nhà hoạt động nữ quyền, thằng Tranapi đẹp trai muốn làm thầy giáo, còn thằng Harun mắc chứng Down và mê mệt số 3 lại thầm kín muốn được giống thằng Tranapi…

Xuyên suốt cuốn sách là những câu chuyện nhỏ, kể về bao năm tháng 11 học sinh này học tại trường làng xập xệ Muhammadiyah. Đa số đều vui và dễ thương. Có đủ chuyện phiêu lưu giật gân, chuyện hồi hộp gay gấn, chuyện tình yêu ngây ngô trong trẻo. Và cả câu chuyện truyền cảm hứng khi những đứa trò nhỏ cùng cô giáo của mình, cuối cùng, sau rất nhiều khó khăn cũng giữ lại được ngôi trường.

Nhưng Chiến binh cầu vồng không phải là truyện cổ tích.

Nó không hề tô hồng thêm chút nào hiện thực khắc nghiệt mà các nhân vật phải trải qua:

Nghèo đói là sự thật. Và thực tại thì nghiệt ngã. Dù trường học quả thực đã không bị dỡ bỏ bởi vì ngài thanh tra hay là công ty PN. Nhưng khi đứa học trò vô cùng ham học, thông minh chưa từng bỏ buổi học nào ngay cả khi nhà nó ở rất xa, dù giông bão, dù bạn bè xung quanh có bỏ học để đi kiếm tiền… quyết định nghỉ học, cũng là lúc ta biết mình đang đứng nhìn thấy sự tàn khốc của hiện thực. Bố chết, Lintang buộc phải nghỉ học để thực hiện nghĩa vụ của một người con trai, thay cha mình chăm lo cho 12 thành viên còn lại của gia đình. Sau này cậu trở thành một người làm thuê kiếm sống qua ngày dù tình yêu với khoa học vẫn luôn bỏng cháy. Và những thành viên khác của chiến binh cầu vồng thì sao? Chỉ có duy nhất một đứa – buồn cười thay lại đứa học kém nhất là thực hiện được ước mơ.

Tuy nhiên, khi đám bạn cũ đó cùng nhau ngồi lại, tất cả chỉ còn lại sự biết ơn về những năm tháng đẹp đẽ thơ ấu dưới mái trường – nơi có cây filicium già nua rợp bóng mà họ vẫn leo lên để ngắm cầu vồng. Thầy Harfan và cô Mus đã cho họ thấy vẻ đẹp của tri thức, niềm vui học hành, cho những đứa trẻ nghèo khổ quyền được ước mơ và cả những tình bạn chân thành đẹp đẽ.

Cuốn sách đã thực sự cho mình nhìn thấy rõ ràng hơn tầm quan trọng của tri thức, của giáo dục và nhất là người thầy trong hành trình lớn lên của một con người.

*** Tại sao mình lại đặt tiêu đề là: Chiến binh cầu vồng – Lời hứa của Ikal (hay Andrea Hirata)? Nếu đọc sách, bạn sẽ nhận ra: Ikal là tên nhân vật tôi (hay chính là nhà văn Andrea Hirata). Đây là một câu chuyện dựa trên thời thơ ấu của chính nhà văn. Và tác giả đã từng hứa rằng ông sẽ viết một cuốn sách về cô giáo năm xưa của mình. Nhờ có lời hứa đó, Chiến binh cầu vồng đã ra đời và trở thành tác phẩm gây ảnh hưởng sâu rộng tại Indonesia cũng như được xuất bản thành nhiều thứ tiếng trên thế giới. Cuốn sách này cũng đã được chuyển thể thành phim. Và một funfact khác về cuốn sách này là lượng khách du lịch đến hòn đảo Belitong – hòn đảo diễn ra câu chuyện cũng đa tăng lên đột biến khi sách xuất bản.

HT, 10/09/2021